Niedźwiedź polarny

„Królowie Arktyki” są trzecimi co do wielkości przedstawicielami swej rodziny po kodiaku i niedźwiedziu z Kamczatki. Ten stosunkowo młody gatunek niedźwiedzia pochodzi od brunatnego niedźwiedzia syberyjskiego.

Obszar występowania i środowisko naturalne
Niedźwiedzie polarne zamieszkują nadbrzeżne regiony Arktyki – w USA, Kanadzie, Grenlandii, Norwegii i Rosji. Najczęściej polują w obszarach przybrzeżnych na krach i na wyspach Arktyki.

Wygląd, rozmiar i masa ciała
Niedźwiedzie polarne to jedne z najbardziej imponujących niedźwiedzi. Samce ważą około 500-600 (czasami do 800) kilogramów i mogą osiągać do trzy i pół metra długości ciała w pozycji stojącej. Samice są mniejsze i lżejsze przy 300-400 kilogramach wagi.Przy stosunkowo małej i wąskiej głowie u niedźwiedzi tych czoło przebiega w niemal prostej linii do grzbietu nosa. Szyja tego niedźwiedzia jest stosunkowa długa, a uszy małe i okrągłe.

Odżywianie
Zimą niedźwiedzie polarne głównie polują na foki obrączkowane i wąsate, ale łapią też foki grenlandzkie, młode morsy, wale białe, ryby i ptaki morskie na pakach lodowych. Latem, gdy żyją na lądzie, jedzą małe ssaki, ptaki zakładające gniazda na ziemi, jaja i padlinę. W przerwach pomiędzy większymi posiłkami muszą zadowolić się wodorostami, małżami, trawą, mchem lub jagodami. Na przestrzeni roku niedźwiedź polarny średnio pokonuje 15 000 kilometrów w poszukiwaniu pożywienia. By przeżyć, musi zabić średnio 50-75 fok rocznie.

Styl życia
Niedźwiedzie polarne wiodą samotniczy tryb życia i pokonują duże obszary terenu. Czasami jednakże, ich ścieżki mogą się skrzyżować przy jakiejś padlinie. Po najedzeniu się, ponownie rozchodzą się w swoją stronę.

Pomimo ich ciepłego futra i warstwy tłuszczu, niedźwiedzie polarne od września lub października zapadają w sen zimowy w gawrze, którą same wykopują w śniegu.

Chociaż jest to trudne do wyobrażenia, biorąc pod uwagę ich rozmiar i wagę, niedźwiedzie polarne znakomicie pływają i nurkują na głębokość kilku metrów. W wodzie jako wioseł używają swych szerokich przednich łap, które mają złączone błoną palce.

Zachowanie w stadzie i rozmnażanie
Okres godowy, w którym samce zacięcie walczą ze sobą o samice, trwa od końca marca do początku czerwca. Samice niedźwiedzi polarnych osiągają dojrzałość płciową w wieku czterech do pięciu lat. Po ciąży, trwającej średnio 8 miesięcy, zazwyczaj w grudniu lub styczniu rodzą dwa niedźwiedziątka.

Cechy charakterystyczne
Przy najwyższej prędkości niedźwiedzie polarne biegną do 40 km/godz., nie zostawiając zdobyczy czy człowiekowi żadnej szansy na ucieczkę. Dlatego też wskazane jest trzymanie się z dala od niedźwiedzi polarnych i nie przyciąganie jego uwagi zapachem jedzenia lub śmieci.

Obecna sytuacja
W swoim naturalnym środowisku niedźwiedzie polarne mają tylko jednego wroga: człowieka. To ludzie doprowadzili do tego, że populacja ta w latach 50. XX wieku osiągnęła najniższy poziom. Dopiero wraz z wprowadzeniem ograniczeń na polowania i wdrożeniem programów ochrony, ich liczba ponownie zaczęła wzrastać. Szacuje się, że obecnie żyje od 22 000 do 25 000 niedźwiedzi polarnych w około 20 populacjach na Biegunie Północnym, a 60 procent tych „Królów Arktyki” żyje w Kanadzie.

Niedźwiedź brunatny




Dostojne, futrzaste zwierzę, pomimo ślamazarnego sposobu poruszania się, jest bardzo sprawnym i szybkim myśliwym. Potrafiłby dogonić najlepszego sprintera wsród ludzi. Niedźwiedź w biegu rozwija szybkość ponad 40 km/h.

Krótka historia gatunku
Rodzina niedźwiedziowate wyodrębniła się przed 30 mln lat. Niedźwiedzie pojawiły się 10 - 15 mln lat temu w okresie miocenu. W późniejszym okresie, w pliocenie, w Europie żyło wiele gatunków niedźwiedzi. Wśród nich był niedźwiedź etruski, prawdopodobnie przodek dzisiejszego niedźwiedzia brunatnego oraz niedźwiedź jaskiniowy (w okresie czwartorzędu). Ten ostatni zbliżony budową do niedźwiedzia brunatnego, ale bardziej od niego roślinożerny. Wyginął z niewiadomych przyczyn 12 tysięcy lat temu czyli pod koniec ostatniego zlodowacenia. Obecny Niedźwiedź brunatny jest stosunkowo młodym gatunkiem pojawił się kilka milionów lat temu. W okresie ostatniego zlodowacenia, czyli 20 000 lat temu, na obszarze dzisiejszej Polski występowały trzy gatunki niedźwiedzia: niedźwiedź jaskiniowy, niedźwiedź biały, odwiedzający zimą północne tereny naszego kraju wraz z lodem lodowców, a także niedźwiedź brunatny.

Występowanie
Naturalnym miejscem występowania niedźwiedzia brunatnego są lasy liściaste i iglaste okolic górskich albo równiny tajgi. W lecie, uciekając przed upałem, potrafi wspiąć się nawet na 3000 m n.p.m. Liczebość tego gatunku ocenia się na ok. 250 tys. Można go spotkać w Europie i Azji oraz w Ameryce Północnej.

Wielkość
Największe z nich kodiaki z Alaski osiągają masę 600 - 800 kg przed okresem zimowym. Niedźwiedzie mieszkające na południu są z reguły mniejsze od tych z północy. W Europie i Azji wielkość niedźwiedzi wzrasta z przesuwaniem się ze wschodu na zachód (w Europie Zachodniej osiągają 300 kg masy i wielkość do 2 m kiedy stają na tylnych łapach). Odwrotna tednencja występuje w Ameryce. Należy tu zauważyc, że samice są znacznie mniejsze od samców. Niedźwiedzie brunatne w ramach swojego gatunku oznaczają się dużym poliformizmem umożliwiającym im przystosowanie się do różnych warunków. Mają one różną wielkość, różne zwyczaje i różne własności futra zależnie od miejsca występowania. W górach, gdzie trudniej jest się poruszać misie prowadzą bardziej osiadły tryb życia niż na równinach. Potrafią się one przystosować do życia w bezdrzewnej tundrze oraz w stepowych i pustynnych okolicach Tybetu.

Wrogowie
Niedźwiedź brunatny oprócz człowieka ma niewielu wrogów. W dawnych czasach, kiedy obszar jego występowania był bardziej rozległy należał do nich lew i tygrys. Obecnie spotkania tych gatunków należą do rzadkości. Najpoważniejszym wrogiem niedźwiedzia brunatnego jest niedźwiedź polarny. Na Kamczatce niedźwiedzie atakowane są czasami przez swory wilków. Gorzej przedstawia się sprawa małych niedźwiadków. Pozbwione troskliwej matczynej opieki padają ofiarą wilków, kojotów, pum, panter, rysi i rosomaków, zależnie od miejsca występowania.

Sposób życia
Niedźwiedź jest pustelnikiem. Kiedy nie uda się mu umknąć przed zimą w cieplejsze, lepiej nasłonecznione tereny, lub w górach zejść na mniejsze wysokości, wtedy musi przetrwać ten okres zapadając w sen zimowy. Czas snu jest zależny od czasu zalegania pokrywy snieżnej uniemożliwiającej znalezienie pożywienia. Zimowanie niedźwiedzia może trwać od października do maja, w regionach, gdzie zima jest najcięższa. W cieplejszym klimacie okres zimowania zaczyna się w listopadzie i kończy się w lutym. W klimacie śródzimnomorskim (np. w Pirenejach), na Kaukazie, w Iranie, w Chinach, niedźwiedź wcale nie zpada w sen zimowy. Zwierzę przygotowuje starannie gawrę jesienią. Często powiększa ubiegłoroczne miejsce zimowania, korzystając ze swoich długich pazurów, usuwa kamienie, zwykle wyścieła je gałązkami i mchem. Wejście do niego jest zatkane gałęziami, ziemią lub śniegiem. Gawra jest zwykle schowana wśród gęstej plątaniny powalonych drzew lub w spróchniałym, wielkim drzewie, w jamie pod skałą, albo pod korzeniami przewróconego drzewa. W czasie snu tętno niedźwiedzia spada z 40 do 8 uderzeń na minutę. Spowolnieniu ulega także oddech, a temperatura ciała obniża się o ok. 1 - 2 st. C. Jednak w tym stanie niedźwiedź nie pozostaje mniej czujny. W przypadku zbliżającego się do gawry niebezpieczeństwa zwierzę nie rusza się, ale jest gotowe w każdej chwili odeprzeć atak. Kiedy przeszkodzi mu się w śnie zimowym, poszukuje innego, bardziej prowizorycznego miejsca znacznie oddalonego od pierwotnego.

Przygotowania do snu
Niedźwiedź zaczyna się przygotowywać do snu już pod koniec lata, i trwa przez całą jesień. W tym czasie jego masa zwiększa się znacznie, cieżar tłuszczu może stanowić do 40% cieżaru ciała, obwód w lędźwiach wzrasta o ok. 15 cm. Zapadnięcie w sen poprzedzone jest okresem postu. w tym czasie niedźwiedź wypróżnia jelita. Na początku snu niedźwiedź wychodzi jeszcze parę razy w celu wypróżnienia się. W czasie samego snu zimowego zwierzę tarci 20 - 25 % jesiennej masy ciała.

Pobudka
Pod koniec zimy niedźwiedź wychodzi z gawry lżejszy o 150 - 200 kg. W tym czasie musi zacząć już dostarczać kalorie do wygłodniałego brzucha. Dieta zwierzęcia składa się wtedy głównie z młodych pędów, pączków, bulw, cebul i korzeni. Pod koniec wiosny rośliny przestają wystarczać zwierzęciu i staje sie wtedy bardziej mięsożerne. Zjada wówczas więcej zwierzyny łownej, bydła, larw, robaków, ryb. Do końca lata jego menu staje się coraz bardziej wegetariańskie.

 

 

Panda wielka

Panda wielka, zwana również „niedźwiedziem bambusowym” ze względu na swą ekstremalną dietę, jest niezwykle wrażliwa na wszelkie zmiany w swoim środowisku naturalnym.

Obszar występowania i środowisko naturalne
Niegdyś pandy żyły na rozległych obszarach Chin, jak również w północnej Birmie i Wietnamie. Ze względu na zmiany klimatyczne i przede wszystkim ogromny przyrost ludności, zostały wyparte z prawie wszystkich tych regionów. Obecnie ostatni przedstawiciele tych niedźwiedzi żyją w sześciu populacjach w południowo-zachodnich Chinach. Część tych górzystych regionów, znajdujących się na osobnych obszarach, pełni obecnie funkcję rezerwatów przyrody, ale niemal połowa populacji pand żyje poza tymi strefami ochronnymi.

Ulubionym środowiskiem naturalnym pand są niedostępne zbocza gór o łagodnym klimacie podzwrotnikowym, ale żyją one także w regionach górzystych, wznoszących się na wysokość 4 000 metrów.

Wygląd, rozmiar i masa ciała
Panda ma charakterystyczny, okrągły i biały pysk z czarnymi uszami i czarnymi obwódkami wokół oczu. Kończyny i barki także mają czarne ubarwienie. Samice ważą do około 80 kilogramów, a samce mogą osiągać wagę 85-125 kilogramów przy długości ciała 180 centymetrów.

Odżywianie
Panda wielka żywi się niemal wyłącznie pędami i liśćmi bambusa. W celu zaspokojenia apetytu panda musi zjeść do 30 kilogramów bambusa dziennie, gdyż jest on ubogi w składniki odżywcze. Oznacza to, że musi jeść nawet do 16 godzin dziennie, czasami pożywiając się bulwami roślin, korzonkami, jajami i małymi ssakami.

Ta skrajna zależność od roślin bambusa jako źródła pożywienia czyni pandy niezwykle wrażliwymi. W rezultacie wiele niedźwiedzi ginie w przypadku, gdy po rozkwitnięciu dochodzi do masowego obumierania roślin – zjawisko występujące w 20 – 40-letnich odstępach. Kiedyś w takich przypadkach pandy mogły przenieść się na niżej położone tereny, gdzie rosły inne rodzaje bambusa. Obecnie jednak tereny te w dużym stopniu zostały wytrzebione.

Styl życia
Niedźwiedzie panda przeważnie wiodą samotniczy tryb życia i większość dnia spędzają na jedzeniu. Na spoczynek udają się do nor lub na wysokie drzewa. Aktywność wykazują przez cały rok, ale ze względu na swoją roślinną dietę, nie obfitującą w składniki odżywcze, poruszają się powoli.

Zachowanie w stadzie i rozmnażanie
Samice pandy osiągają dojrzałość płciową pomiędzy trzecim a czwartym rokiem życia. W okresie rozrodczym, który przypada na kwiecień i maj, zarówno samice, jak i samce pozostawiają ślady swojego zapachu na skałach i drzewach. Czasami kilka samców staje w szranki o samicę. W okresie godowym niedźwiedzie wzywają się nawzajem za pomocą ryków.Co dwa – trzy lata samica pandy po okresie ciąży, trwającym od trzech do sześciu miesięcy rodzi jednego lub dwa niedźwiadki o rozmiarach chomika. Młode ważą jedynie 75-150 gramów i tylko jeden z nich zazwyczaj przeżywa, gdyż wymagają one ciągłej opieki i ciepła. Młode uzyskują niezależność i rozpoczynają samotne życie w wieku 18 miesięcy. Wskaźnik rozrodczy pandy wielkiej jest bardzo niski, gdyż wiele młodych umiera, z nadal nieznanych przyczyn.

Cechy charakterystyczne
Panda wielka charakteryzuje się powiększoną, giętką kością nadgarstkową – trzeszczką, która umożliwia im chwytanie łodyg bambusa.Jej krewny – panda mniejsza, także posiada ten „niby kciuk”. Z tego powodu niektórzy naukowcy umieszczają pandę wielką w rodzinie szopowatych lub w zupełnie osobnej rodzinie Ailuridae.

Obecna sytuacja
Panda wielka stanowi symbol gatunków zagrożonych wyginięciem. Tylko kilka niewielkich populacji tych zwierząt przetrwało i żyje w południowo-zachodnich Chinach. Pomimo podjęcia zbiorowych środków ochrony, niedźwiedzie te pozostają zagrożone wyginięciem z powodu wyniszczenia ich środowiska naturalnego.
W czerwcu 2004 r. liczbę pand w ich środowisku naturalnym szacowano na 1 600.

Niedźwiedź okularowy

Ten niedźwiedź, pochodzący z górskich lasów Ameryki Południowej, nazwę swą otrzymał od białych obwódek wokół oczu. Ze względu na miejsce swego występowania, nazywa się go również niedźwiedziem andyjskim.

Obszar występowania i środowisko naturalne
Niedźwiedź okularowy to ostatni przedstawiciel niedźwiedzi krótkopyskich. Jego środowisko naturalne obejmuje tereny tropikalnych lasów deszczowych Wenezueli, Kolumbii, Ekwadoru, Peru, Boliwii oraz Chile, gdzie żyje na wysokościach przekraczających 3 500 metrów.

Wygląd, rozmiar i masa ciała
Ten kudłaty niedźwiedź ma gęste, ciemne futro z jasnym znamieniem od pyska do klatki piersiowej. „Okulary” wokół oczu tego niedźwiedzia mogą być bardzo różne. Pysk niektórych z tych zwierząt może być zupełnie czarny, bez żadnego dodatkowego ubarwienia.

Niedźwiedzie okularowe osiągają wysokość jedynie 70-80 centymetrów, dzięki czemu są najmniejszymi, obecnie żyjącymi, niedźwiedziami właściwymi. Samice ważą do 65 kilogramów, a samce do 200.

Odżywianie
Niedźwiedzie te, aktywne w ciągu dnia i o zmierzchu, przeważnie żywią się pożywieniem roślinnym. Jedzą figi, liście laurowe, młode liście, pędy liści palmowych, nasiona i zioła. Ich ulubionym przysmakiem jest puyas, rodzaj bromelii. Ta kolczasta roślina zakwita tylko raz, wytwarzając dużo cukru, który jest przysmakiem niedźwiedzi andyjskich.

Styl życia
Niedźwiedź okularowy wiedzie samotniczy tryb życia i znakomicie się wspina. Dużo czasu spędza na wierzchołkach drzew, śpiąc w dziuplach lub gniazdach, które sam buduje. Poza tym te zwierzęta, które wspinają się po górach, wędrują pomiędzy lasami chmurowymi a obszarami górzystymi. Rzekomo kiedyś niedźwiedź andyjski wspiął się z wysokości około 250 metrów do 3 300 metrów w przeciągu 24 godzin. Na pokonanie takiej wysokości dobrze wyszkolony we wspinaczce człowiek potrzebowałby około pięciu dni.

W odróżnieniu od innych niedźwiedzi wielkich, niedźwiedź okularowy nie zapada w sen zimowy.

Zachowanie w stadzie i rozmnażanie
Główny okres godowy niedźwiedzi okularowych trwa od kwietnia do czerwca. Po ciąży, trwającej od 240 do 255 dni, samica zazwyczaj rodzi dwa niedźwiadki. Młode, które początkowo są ślepe i malutkie, pozostają pod opieką matki przez około rok.

Obecna sytuacja
Polowania i utrata środowiska naturalnego, w przeważającej części spowodowane wytrzebianiem lasów górskich, zagrażają istnieniu niedźwiedzia okularowego, który był czczony przez Inków jako istota boska. Według szacunków WWF, pozostało ich tylko kilka tysięcy.

 Malajski niedźwiedź słoneczny

Te najmniejsze spośród niedźwiedzi wielkich, nazwę „niedźwiedzie słoneczne” przyjęły od rzucających się w oczy pomarańczowo-żółtych plam, znajdujących się na ich klatce piersiowej.

Obszar występowania i środowisko naturalne
Malajskie niedźwiedzie słoneczne można znaleźć w południowo-wschodniej Azji od Birmy i Tajlandii po Malezję, Sumatrę i Borneo. Samotnie lub w niewielkich grupach zamieszkują tropikalne lasy deszczowe.

Wygląd, rozmiar i masa ciała
Malajskiego niedźwiedzia słonecznego cechuje krótka, czarna sierść i pomarańczowo-żółte znamię w kształcie półksiężyca na klatce piersiowej. Długość ciała tych niedźwiedzi wynosi 100-140 centymetrów. Samice ważą tylko około 30-35 kilogramów, podczas gdy samce mogą ważyć najwyżej 65 kilogramów.

Odżywianie
Malajskie niedźwiedzie słoneczne są zwierzętami wszystkożernymi, żywiącymi się termitami, ptakami, małymi ssakami, pędami roślin, korzonkami i wszelkiego rodzaju owadami. Ich dieta zawiera ponadto miód, nektar kwiatów, owoce i nasiona.

Styl życia
Nieowłosione podszycie łap umożliwia im lepszą przyczepność do podłoża i dodaje siły, a długie, zakrzywione pazury umożliwiają niedźwiedziom malajskim zręczne wspinanie się. Swymi mocnymi pazurami otwierają także gniazda pszczół i innych owadów. Te niedźwiedzie, najmniejsze spośród niedźwiedzi wielkich, spędzają większość dnia na drzewach, budując „gniazda” do spania.

Zachowanie w stadzie i rozmnażanie
Samice malajskich niedźwiedzi słonecznych po 96-dniowej ciąży zazwyczaj rodzą od jednego do dwóch młodych. Młode niedźwiadki po urodzeniu ważą około 300 gram i przez rok opiekę sprawuje nad nimi matka.

Obecna sytuacja
Środowisko naturalne niedźwiedzia malajskiego ulega dalszemu ograniczeniu, wobec czego czasami zwierzęta te szukają pożywienia na polach uprawnych. Są obiektem polowań przeważnie w celu uzyskania ich woreczków żółciowych i łap, które są stosowane w tradycyjnej medycynie chińskiej. Malajski niedźwiedź słoneczny zagrożony jest wyginięciem.

Północnoamerykański niedźwiedź czarny

Północnoamerykański niedźwiedź czarny, czyli baribal, to najczęściej występujący gatunek niedźwiedzia.

Obszar występowania i środowisko
Ursus americanus występuje w Meksyku, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Żyje w lasach iglastych w rejonach subarktycznych, otwartej tundrze oraz na terenach nizinnych w pobliżu potoków lub rzek, zmieniając środowisko w zależności od pory roku. Latem baribal woli rozległe obszary leśne, ale wiosną szuka dużych rzek, gdyż tam łapie ryby.

Wygląd, rozmiar i masa ciała
Przy długości ciała od 130 do 180 centymetrów, północnoamerykański niedźwiedź czarny jest mniejszy od swego krewnego – niedźwiedzia brunatnego. Samice ważą średnio 60-70 kilogramów, a samce mogą osiągać ciężar ciała od 130 do 150 kilogramów.

Ubarwienie sierści niedźwiedzi czarnych jest różnorodne w zależności od tego, do jakiego gatunku przynależą – od czarnego do niebiesko-szarego, od brązowego do koloru cynamonu, od żółtobrunatnego do beżowego. Często mają białe znamię w kształcie gwiazdy na klatce piersiowej. Futro tzw. niedźwiedzia cynamonowego skrzy kolorem czerwono-kasztanowo-brązowym. Natomiast niedźwiedź kermode z wybrzeży Alaski zwane są niedźwiedziami białymi, niedźwiedziami -duchami lub niedźwiedziami-zjawami ze względu na swą rzucającą się w oczy jasną lub białą sierść.

Niedźwiedzie o umaszczeniu czekoladowo-brązowym łatwo odróżnić od niedźwiedzi brunatnych na podstawie ich okrągłego grzbietu i ze względu na brak wzgórka mięśni na karku, co jest cechą charakterystyczną tych pierwszych.

Odżywianie
Jako zwierzęta wszystkożerne, północnoamerykańskie niedźwiedzie czarne żywią się jagodami, korzonkami i żołędziami, jak również rybami, padliną i owadami. Jeśli dostępna jest duża ilość pożywienia, mogą one zjeść do 20 kilogramów dziennie. Przed zapadnięciem w sen zimowy niedźwiedzie te przybierają 2,5 kilograma wagi dziennie.

Styl życia
Niedźwiedzie czarne wiodą samotniczy tryb życia i wędrują po określonych obszarach. Ciężarne samice i niedźwiedzie z zimniejszych regionów zapadają w sen zimowy na okres, mogący trwać nawet do siedmiu miesięcy.

Zachowanie w stadzie i rozmnażanie
Samice niedźwiedzi czarnych zazwyczaj rodzą pierwsze małe w wieku od pięciu do sześciu lat. Parzą się w okresie od kwietnia do lipca. Po ciąży, trwającej od 7 do 7½ miesięcy podczas snu zimowego rodzą się niedźwiadki w liczbie zazwyczaj dwóch i ważą około 300 gramów. Matka opiekuje się nimi przez około dwa lata.

W przypadku, gdy baribal zostanie zaatakowany, wymierza swymi łapami silne ciosy. Na ogół, jednak, niedźwiedź czarny jest najspokojniejszym zwierzęciem spośród niedźwiedzi wielkich. Jako zwierzę, charakteryzujące się niezwykłą umiejętnością wspinania się za pomocą swych krótkich, ostrych pazurów, zazwyczaj szuka schronienia na drzewach.

Obecna sytuacja
Liczbę północnoamerykańskich niedźwiedzi czarnych szacuje się na około 500 000 osobników i liczba ta pozostaje niezmienna. Tylko populacje na wschodzie Stanów Zjednoczonych są zagrożone.